ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ପର୍ବ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି। ଏହି ପର୍ବ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପରମ୍ପରା ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତିର ବେଶ ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି। କୁହାଯାଏ ଯେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମକର ରାଶିରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି, ତେଣୁ ଏହାକୁ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି କୁହାଯାଏ। ସୂର୍ଯ୍ୟ ୩୦ ଦିନରେ ରାଶି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରନ୍ତି ଏବଂ ୬ ମାସରେ ଉତ୍ତରାୟଣ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣାୟଣ ହୋଇଥାନ୍ତି। ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତରାୟଣ ହୋଇଥାନ୍ତି। ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ୧୪ ଜାନୁଆରୀ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ପାଳନ କରାଯିବ।
ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ପର୍ବ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ଏବଂ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ନାମରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ସବୁ ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟିଏ ଜିନିଷ ସାଧାରଣ ହେଉଛି କି, ଏହି ଦିନ ରାଶି, ଗୁଡ ଖାଇବା ଏବଂ ଏହାକୁ ଦାନ କରିବା ଶୁଭ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ଏହି ଦିନ କଳା ରାଶିର ଲଡ଼ୁ ଖାଇବା ପରମ୍ପରା ଚାଲି ଆସିଛି। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହା ବିଷୟରେ କିଛି ଖାସ କଥା।
ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ, ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ରାଶି, ଗୁଡ ଖାଇବା ଏବଂ ଦାନ କରିବାର ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶନି ଦେବଙ୍କ ସହିତ ଜଡିତ ରହିଛି। କଳା ରାଶିର ସମ୍ବନ୍ଧ ଶନି ଦେବ ଏବଂ ଗୁଡର ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ସହିତ ଜଡିତ ରହିଛି। ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ଏହି ଦୁଇଟି ଜିନିଷ ଖାଇବା ଏବଂ ଦାନ କରିବା ଦ୍ୱାରା ଉଭୟ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଭଗବାନ ଓ ଶନି ଦେବଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ମାନ୍ୟତା ରହିଛି କି, ଜୀବନରେ ସଫଳତା ପାଇବା ପାଇଁ ଏହି ଗ୍ରହମାନଙ୍କର କୃପା ରହିବା ଉଚିତ। କୁହାଯାଏ କି, ଏହି ଦିନ ରାଶି ଓ ଗୁଡ ଖାଇବା ଦ୍ୱାରା ଘରେ ସୁଖ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧି ଆସିଥାଏ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଭଗବାନ କୁମ୍ଭ କ୍ରୋଧରେ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଶନି ଦେବଙ୍କ ଘର ପୋଡି ଦେଇଥିଲେ। କୁମ୍ଭ ରାଶିର ସ୍ୱାମୀ ହେଉଛନ୍ତି ଶନି ଏବଂ ଏହି ରାଶିକୁ ହିଁ ତାଙ୍କ ଘର ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଘର ଜଳେଇବା ପରେ ଯେତେବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦେବ ଘର ଦେଖିବା ପାଇଁ ଆସିଲେ, ତ କଳା ରାଶି ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ଜଳି ପାଉଁଶ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା। ତା’ ପରେ ଶନି ଦେବ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଭଗବାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ ସେହି କଳା ରାଶି ସହିତ କରିଥିଲେ।
ଶନି ଦେବଙ୍କ ଆଚରଣ ଦେଖି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଭଗବାନ ପ୍ରସନ୍ନ ହେଲେ ଏବଂ ସେ ଶନି ଦେବଙ୍କୁ ମକର ରାଶିରେ ରହିବାକୁ ଆଉ ଏକ ଘର ଦେଲେ। ଏଥି ସହିତ ବରଦାନ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ କି, ଯେତେବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମକର ରାଶିରେ ପ୍ରବେଶ କରିବେ, ତ ତାଙ୍କ ଘରକୁ ଧନଧାନ୍ୟରେ ଭରି ଦେବେ। ଏଥି ସହିତ ଯେଉଁମାନେ ଏହି ଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଭଗବାନଙ୍କୁ କଳା ରାଶି ଓ ଗୁଡ ଅର୍ପଣ କରିବେ, ସେମାନେ ଉଭୟ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଶନି ଦେବଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇବେ।