ଆମେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ପିଉଥିବା ଚା’ ଏହି ଶବ୍ଦ ପ୍ରକୃତରେ କେଉଁ ଭାଷାରୁ ଆସିଛି । କ’ଣ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କିି ?
ଚା’ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପିଆଯାଉଥିବା ଓ ସବୁଠାରୁ ପୁରାତନ ଏକ ଗରମ ଜାତୀୟ ପାନୀୟ । ପିଇବା ପାଣି ପରେ ଏହା ୩ୟ ସବୁଠାରୁ ଜଣାଶୁଣା ପାନୀୟ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଚା ପ୍ରେମୀଙ୍କ ଅଭାବ ନାହିଁ । କିଛି ଲୋକ ଏହି ପାନୀୟ ବିଷୟରେ ଏତେ ପାଗଳ ଯେ ସେମାନେ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ କେତେ କପ୍ ଚା ପିଇପାରିବେ ତାହା ଗଣନା ମଧ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଆପଣ କେବେ ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି କି ଭାରତର ସହର ଏବଂ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଚା ଶବ୍ଦ କେଉଁ ଭାଷାରୁ ଆସିଛି ?
ଚା’ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପିଆଯାଉଥିବା ଓ ସବୁଠାରୁ ପୁରାତନ ଏକ ଗରମ ଜାତୀୟ ପାନୀୟ । ପିଇବା ପାଣି ପରେ ଏହା ୩ୟ ସବୁଠାରୁ ଜଣାଶୁଣା ପାନୀୟ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଚା ପ୍ରେମୀଙ୍କ ଅଭାବ ନାହିଁ । କିଛି ଲୋକ ଏହି ପାନୀୟ ବିଷୟରେ ଏତେ ପାଗଳ ଯେ ସେମାନେ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ କେତେ କପ୍ ଚା ପିଇପାରିବେ ତାହା ଗଣନା ମଧ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଆପଣ କେବେ ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି କି ଭାରତର ସହର ଏବଂ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଚା ଶବ୍ଦ କେଉଁ ଭାଷାରୁ ଆସିଛି ?
ତେବେ କୌଣସି ପାନୀୟ ଚା’ର ସତେଜତା ସହିତ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଭାରତକୁ ଚା ଆଣିବାର ଶ୍ରେୟ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇପାରେ, କିନ୍ତୁ ଏହା ଭାରତୀୟଙ୍କ ଜୀବନ ଶୈଳୀରେ ଏତେ ଜଡିତ ଯେ ଏହାକୁ କେହି ଅଲଗା କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ ଅନେକ ଶବ୍ଦ ଅଛି ଯାହା ବିଷୟରେ ଆମେ ଜାଣି ନାହୁଁ । ଯେ ସେଗୁଡିକ ଅନ୍ୟ ଭାଷାରୁ ନିଆଯାଇଛି ଏଥିମଧ୍ୟରେ କିଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ କିଛି ଖାଦ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହାକୁ ଆମେ ବ୍ୟବହାର କରୁ । ଏହିପରି ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ହେଉଛି – ଚା, ଯାହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ବିଷୟରେ ଖୁବ୍ କମ୍ ଲୋକ ଜାଣନ୍ତି ।
ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଭାବନ୍ତି ଯେ କେବଳ ଭାରତରେ ଚା ଉଦ୍ଭାବନ କରାଯାଇଥିଲା । ତେବେ ଏହା ଆଦୌ ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । ‘ଚାୟ’ ଏବଂ ‘ଟି’ କେବଳ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ଯାହା ଏହି ବିଶେଷ ପାନୀୟକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରେ । ଏହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ସମାନ ଭାଷାରୁ ଆସିଛି, ଯାହା ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଏହି ଲୋକପ୍ରିୟ ପାନୀୟ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ହେଉଛି ଏହି ଶବ୍ଦ ପ୍ରକୃତରେ କେଉଁ ଭାଷାରେ ଅଛି ? ଚା’ ଓ ‘ଟି’ ଏହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ଚୀନ ଦେଶରୁ ଆସିଛି । Tea ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଚୀନ ଦେଶର ଉତ୍ତର ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହାକୁ ହଜାର ବର୍ଷ ଧରି ଟି ନାମରେ ପରିଚିତ । ପରେ ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦକୋଷକୁ ତାହା ଆସିଗଲା । ଉତ୍ତର ଚୀନରେ ଟି ଶବ୍ଦ ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି । ମାତ୍ର ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନରେ ଏହାକୁ ଚା’ ବୋଲି କହାଯାଏ ଏବଂ ଭାରତ ସମେତ ପୃଥିବୀର ଏହି ଚା’ ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଯାଇଛି । ଆସାମରେ ଉଚ୍ଚାରଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଚା’କୁ ସା କହାଯାଏ ।
ଚାଇନାରେ କଥିତ ମଣ୍ଡେରିୟନ୍ ଭାଷାର ଏକ ଶବ୍ଦ । ଏହାକୁ ଚାଇନାରେ “ଚା (茶)” କୁହାଯାଏ । କୋରିଆ ଏବଂ ଜାପାନରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଭାବରେ କୁହାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହି ଶବ୍ଦ ଯେଉଁଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲା, ଏହାକୁ ଚା କୁହାଯାଉଥିଲା । ଚା’କୁ ପାର୍ସିରେ “ଚା” କୁହାଯାଏ, ଯାହା ଉର୍ଦ୍ଦୁରେ ଚା ’ହୋଇଗଲା । ଆରବୀରେ ଏହାକୁ ‘ଶାୟ’, ଋଷରେ ଏହାକୁ ‘ଚାୟ’ କୁହାଯାଏ, ସ୍ୱହିଲି ଭାଷାରେ ଏହାକୁ ‘ଚା’ କୁହାଯାଏ । ସେହିଭଳି ଚା ’ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାରେ ବିଭିନ୍ନ ନାଁରେ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ସବୁଠୁ କୌତୁହଳର ବିଷୟ ହେଉଛି ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦ ‘ଟି’ ମଧ୍ୟ ଚାଇନାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି । ବାସ୍ତବରେ, ଚାଇନାର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରେ ମିନ ନାନ ଭାଷା କୁହାଯାଏ, ଯେଉଁଠାରେ ‘茶’ କୁ ‘te’ ଥାଏ । ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସୁଥିବା ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ T ବୋଲି କହିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ T କୁହାଯାଉଥିଲା । ଏବେ ଏହାକୁ ହିନ୍ଦୀରେ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ? ତେବେ ଏହାର ଉତ୍ତର ହେଉଛି ଚାୟ ’ । ହିନ୍ଦୀରେ‘ କ୍ଷୀର ଏବଂ ଚିନି,ଜଳ ମିଶ୍ରିତ ଏକ ଜଡ଼ିବୁଟି ’କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ସଂସ୍କୃତ ହିନ୍ଦୀରେ ଉଷ୍ଣୋଦକ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇପାରେ ।
ତେବେ ଚା’ ଆବିଷ୍କାର ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅଛି । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨୭୩୭ ମସିହାରେ ଚୀନ ଦେଶର ତତକାଳୀନ ସମ୍ରାଟ ସେନ୍ ନୁଙ୍ଗ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବୁଲି ବୁଲି କ୍ଳାନ୍ତି ମେଣ୍ଟାଇବା ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏକ ଗଛମୂଳରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଉଥିଲେ । ପାଖରେ ଏକ ମାଟି ପାତ୍ରରେ ଗରମ ପାଣି ଫୁଟୁଥିଲା । ପବନରେ ଉଡିଆସି କେତୋଟି ପତ୍ର ସେ ମାଟି ପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପଡ଼ିଲା । ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପାଣିରୁ ଯେଉଁ ସୁବାସ ବାହାରିଲା ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ତାହା ବେଶ ଆମୋଦିତ କଲା । ସେଥିରୁ କିଛି ପାଣି ପିଇ ସେ ଏପରି ଆରାମ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ସେହି ଗଛର ପତ୍ର ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପାନୀୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀ ବେଳକୁ ଚୀନ ଦେଶର ଲୋକ ଚା’କୁ ତାର ଔଷ୍ଧୀୟ ଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବେଶ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ । କାଳ କ୍ରମେ ସୁଙ୍ଗ୍ ରାଜବଂଶ ସମୟରେ (୯୬୦-୧୨୮୦ ଖ୍ରୀ.ଅ) ଚା’ ପାଉଡର ସମଗ୍ର ଚୀନ ଦେଶରେ ଏକ ପ୍ରତିଦିନରେ ପାନୀୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲା।
କୁହାଯାଏ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ମୁନିଋଷି ତଥା ବଇଦମାନେ ଚା’କୁ ଏକ ଔଷଧ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । ଅବଶ୍ୟ ସେତେ ବେଳେ ଏହା ସମସ୍ତଙ୍କ ଲାଗି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକ ବିଳାସ ଅଥବା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ପାନୀୟ ନ ଥିଲା । କେହି କେହି ଚା’କୁ ଭାରତର ପ୍ରାଚୀଅନ୍ ପୌରାଣିକ ଗ୍ରନ୍ଥ ରାମାୟଣ ସହିତ ଯୋଡି ଦେଇଥାନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ ଆଜିର ଚା’ ହିଁ ରାମାୟଣ ଯୁଗରେ ଥିଲା ଦୂର୍ମୁଲ୍ୟ ବିଷଲ୍ୟକରଣୀ, ଯାହାକୁ ନେବାକୁ ଆସି ହନୁମାନ ସମଗ୍ର ପର୍ବତକୁ ଟେକି ନେଇ ପଳେଇଥିଲେ ଲଙ୍କା । ଅବଶ୍ୟ ଏହି ଭଳି କହିବା ପଛରେ କୈଣସି ତଥ୍ୟସିଦ୍ଧ ଯୁକ୍ତି ମିଳିନାହିଁ । ସେଭଳି ଚା’ ସହିତ ବିଷଲ୍ୟକରଣୀର କୈଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ ବୋଲି ଗବେଷକଙ୍କ ସ୍ପଷ୍ଟମତ ରହିଛି । ତେବେ ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବରେ ଚା’କେବେ ହେଲା ତାହାର କୈଣସି ପ୍ରମାଣ ମିଳେନାହିଁ । ଭାରତ ବ୍ରିଟିଶ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ହାତକୁ ଯିବାପରେ ଏଠାରେ ଚା’ର ଆଦର ବଢ଼ିଲା ଓ ଚା’ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟବସାୟରେ ସାମିଲ ହେଲା ବୋଲି କେତେଙ୍କ ମତ ରହିଛି । ଆଜିର ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଇଁ ଚା’ ଏକ ଆବଶ୍ୟକ ପାନୀୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।
