ହିନ୍ଦୁ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ସୋମବାର ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଏହା ପଛର କାରଣ ହେଉଛି ଏହି ଦିନ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରାଯାଇଛି। ପ୍ରଭୁ ଭୋଲନାଥଙ୍କୁ ଖୁସି କରିବା ଏବଂ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇବା ପାଇଁ ସୋମବାର ଉପବାସ ପାଳନ କରାଯାଏ । ସାଧାରଣତ କିଛି ଲୋକ ସୋମବାର ଯେକୌଣସି ଦିନ ଉପବାସ ରଖନ୍ତି, କିନ୍ତୁ କିଛି ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ଷୋହଳ ସୋମବାର ଉପବାସ କରନ୍ତି। ଏହା ପଛରେ ସେମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଉପବାସର ଫଳ ସ୍ୱରୂପ ମହାଦେବଙ୍କର ବିଶେଷ ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବ। ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ଷୋହଳ ସୋମବାର କାହିଁକି କରାଯାଏ ? ତେବେ ଆଜି ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହାର ପୌରାଣିକ କଥା ।
କୁହାଯାଏ ଯେ କୌଣସି ଉପବାସ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାର ମାସ, ପକ୍ଷ ,ତିଥି ଏବଂ ଏହାର ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ରହିବା ଉଚିତ୍ । ଏହି ସବୁ ଜିନିଷ ଜାଣିବା ପରେ ଉପବାସ ଶୁଭ ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ସେହିଭଳି, ଷୋହଳ ସୋମବାର ଉପବାସ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ଏହି ସବୁ ଜିନିଷର ବିଶେଷ ଯତ୍ନ ନେବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଛି। ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁଯାୟୀ, ଷୋହଳ ସୋମବାର ଉପବାସ ପଛରେ ଏକ କାହାଣୀ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।
ଥରେ ଶ୍ରାବଣ ମାସରେ ଅନେକ ମୁନିଋଷି ଉଜ୍ଜେନ କ୍ଷିପ୍ରା ନଦୀରେ ସ୍ନାନ କରି ମହାକାଳ ଶିବଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରିବାକୁ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ। ଜଣେ ରୁପସୀ ଅହଙ୍କାରୀ ମହିଳା ନିଜ କୁତ୍ସିତ ବିଚାର ଦ୍ୱାରା ଋଷିଙ୍କୁ ବିଭ୍ରାନ୍ତ କରିବାକୁ ଆସିଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଋଷିଙ୍କ ତପୋବଳ ପ୍ରଭାବରେ ମହିଳାଙ୍କ ଶରୀରର ସୁଗନ୍ଧ ଲୁପ୍ତ ହୋଇଗଲା। ସେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଚକିତ ହୋଇ ନିଜ ଶରୀରକୁ ଦେଖିଥିଲେ। ତାଙ୍କୁ ଲାଗିଲା ତାଙ୍କ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି। ମହିଳାଙ୍କ ମନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଗଲା ଓ ସେ ଭକ୍ତି ମାର୍ଗରେ ଚାଲିଲେ। ନିଜ ପାପର ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ ପାଇଁ ଋଷିଙ୍କୁ ଉପାୟ ପଚାରିଥିଲେ। ଋଷି କହିଥିଲେ, ସେ ଷୋହଳ ଶୃଙ୍ଗାର ବଳରେ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ଧର୍ମଭ୍ରଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ପାପରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ କାଶୀରେ ବାସ କରି ଷୋହଳ ସୋମବାର ବ୍ରତ ଓ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବାକୁ ହେବ ବୋଲି ଋଷି କହିଥିଲେ।
ଋଷିଙ୍କ କହିବାନୁଯାୟୀ ମହିଳା ତାହା ହିଁ କଲେ ଓ ନିଜ ପାପର ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ ପାଇଁ ଶିବଲୋକରେ ପହଞ୍ଚିଲେ। ଶିବଙ୍କ କୃପାରୁ ସେ ସବୁ ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହେଲେ। ସେହିଦିନ ଠାରୁ ଆଚରଣ ଶୁଦ୍ଧତା ପାଇଁ ଷୋହଳ ସୋମବାର ବ୍ରତ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଷୋହଳ ସୋମବାର ବ୍ରତ ଦ୍ୱାରା କନ୍ୟାଙ୍କୁ ସୁନ୍ଦର, ସୁଶୀଲ ଓ ଯୋଗ୍ୟ ସ୍ୱାମୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ଠିକ ସେହିଭଳି ଯୁବକଙ୍କୁ ସୁନ୍ଦର, ସୁଶୀଲ ଓ ଯୋଗ୍ୟ ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ।